Waar verlangt u naar met kerst? Roept het herinneringen op aan eerdere kerstvieringen? Verlangt u naar vroeger, toen het zo gezellig was met kerst? Denkt u terug aan hoe het was om met het hele gezin kerstfeest te vieren? Of om op kerstavond naar de kerk te gaan? Waar verlangt u naar met kerst? Verlangt u naar de kerstmaaltijd met de kinderen waar u bent uitgenodigd?
Naar de gezelligheid met de kleinkinderen en achterkleinkinderen misschien? Het kan ook zijn dat kerst juist heel moeilijk voor u is. Juist op zulke dagen mist u uw echtgenoot of een kind of een kleinkind dat overleden is heel erg. De glans is eraf. Het zal nooit meer hetzelfde zijn, omdat er een lege plek is.
Misschien verlangt u ernaar dat de feestdagen maar weer snel voorbij zullen zijn, omdat u alleen bent en u de eenzaamheid dan scherper voelt. U heeft misschien geen kinderen gekregen om voor te zorgen of u bent altijd ongetrouwd gebleven. Het kan zijn dat het contact met één of meer van de kinderen, met je broer of zus of met je ouders verbroken is. Of je bent door een scheiding nu alleen met de kerstdagen. Die lege plek aan tafel, hoe is dat voor u, voor jou?
En wat kan je betekenen voor iemand die je kent die iemand intens mist?
De Duitse theoloog en predikant Dietrich Bonhoeffer heeft tijdens zijn gevangenschap in de oorlog veel geschreven. Vlak voor de bevrijding is hij omgebracht in een concentratiekamp. Dit gedicht schreef hij toen hij in de gevangenis zat.
Als je van iemand houdt
en je bent door de dood van elkaar gescheiden,
dan is er op de wereld niets en niemand,
die de leegte van de afwezigheid kan vullen.
Probeer het maar niet, want het zal je nooit lukken.
Aanvaard liever het gemis dat je is overkomen.
Dat klinkt hard, maar het is ook een grote troost,
want zolang de leegte werkelijk leeg blijft,
blijf je daardoor met elkaar verbonden.
Zeg niet: “God zal de leegte vullen”,
want – geloof me – dat doet Hij niet.
Integendeel: Hij houdt de leegte leeg
en helpt ons om zo de vroegere gemeenschap
met elkaar te bewaren, zij het ook in pijn.
Hoe mooier en rijker de herinneringen,
des te moeilijker is het afscheid.
Maar dankbaarheid zal de pijn der herinnering
veranderen in stille vreugde.
De mooie dingen van vroeger
zijn geen doorn in het vlees,
maar een kostbaar geschenk,
dat je met je mee draagt.
Zorg dat je niet altijd blijft graven in je herinneringen,
maar doe dat van tijd tot tijd.
Ook een kostbaar geschenk bekijk je niet aldoor,
maar alleen op bijzondere ogenblikken.
Buiten die ogenblikken is het een verborgen schat, een veilig bezit.
Dan wordt het verleden
een blijvende bron van vreugde en kracht.
Misschien heb je er moeite mee om dankbaarheid te voelen, omdat je nog zo overweldigd bent door gemis en verdriet. Dat is heel normaal. Je kan ook verdrietig zijn, terwijl je dankbaar bent. Dat kan naast elkaar bestaan. Juist tijdens feestdagen kunnen de pijn en het verdriet extra gevoeld worden en ook de dankbaarheid. Die lege plek die er is, zal altijd blijven en die voel je soms nog sterker met feestdagen. Denk niet als familie of kennissen: laat ik het maar niet benoemen, want dat kan pijnlijk zijn. Dan wordt hij of zij misschien verdrietig. Noem de naam van degene die gemist wordt wèl. Schrijf eens een kaartje, bel of app eens naar iemand die u kent, dat je in gedachten bij hen bent, dat je aan hem of haar denkt. Zoek hen eens op. Geef mensen de kans om hun verhaal te doen als ze over hun verdriet willen praten, om herinneringen op te halen en luister dan vooral.
Ik begon met de vraag: waar verlangt u naar met kerst? Het is advent. Nee, we leven ten diepste niet toe naar de feestdagen, naar zoete liedjes en romantische films, naar overdadige diners en familiebijeenkomsten. Het is veel meer, veel rijker! Bonhoeffer zat in de gevangenis tijdens de laatste kerst die hij zou meemaken. Hij schreef: “Je kunt het kerstfeest alleen goed vieren, als je de grootheid van God herkent in de nederigheid en kwetsbaarheid van dat kind in die voerbak. Zo komt God naar ons toe”. Immanuel, God is met ons. Hij wil bij ons zijn. Dat is iets om over na te denken.
Catharina van Valen, kerkelijk werker Gereformeerde Kerk Ermelo